Overal om ons heen, binnen en buiten
Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving
Een gezonde leefomgeving is een omgeving die mensen als prettig ervaren, die uitnodigt tot gezond gedrag en die zo weinig mogelijk drukt op de gezondheid. Een ongezond binnen- en buitenmilieu veroorzaakt 4% van de ziektelast in ons land. De Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving (AWGL) biedt een platform waarin GGD’en samen met universiteiten en andere kennisinstellingen onderzoek doen naar vraagstukken van gemeenten op het raakvlak omgeving en gezondheid. Er worden verschillende studies uitgevoerd rondom energiearmoede en gezondheid. Op de data van de gezondheidsmonitors in West-Brabant en van het CBS analyseerden we de samenhang tussen energiearmoede, gezondheid en het binnenmilieu. Huurders van woningcorporaties vormen een risicogroep voor een ongezond binnenmilieu door energiearmoede. We voerden een desktop studie uit naar een ongezond binnenmilieu ten gevolge van energiearmoede onder huurders: welke keuzes worden er gemaakt en waarom? Deze desktopstudie is vervolgd met een actieonderzoek samen met ervaringsdeskundigen, gemeenten, woningcorporaties en Energiefixers naar concrete maatregelen om het binnenmilieu van huurders in energiearmoede te verbeteren.
In 2025 zijn we gestart met een desktopstudie rondom groen en participatie in (w)arme wijken. Groen in de leefomgeving bevordert de gezondheid, helpt tegen hitte en ondersteunt het mentale welzijn. Juist voor inwoners uit wijken met een lagere sociaaleconomische status (SES) is de grootste gezondheidswinst te behalen. Maar hoe doe je dit in samenwerking met wijkbewoners? In dit project onderzoeken we verschillende participatieve groen-interventies. Door zeven praktijkvoorbeelden te analyseren en experts te interviewen, bieden we GGD’en en gemeenten concrete handvatten om samen met bewoners te werken aan een groenere, gezondere leefomgeving.
Meer informatie op de website van de Academische Werkplaats Gezonde Leefomgeving
Brabantse Omgevingsscan
De monitoring van gezondheid in relatie tot de fysieke leefomgeving is opgenomen in de nieuwe omgevingswet die per 1 januari 2024 in werking is getreden. We zetten in op goede informatievoorziening over dit thema. Dit doen we met de Brabantse Omgevingsscan (BrOS) die begin 2019 is gelanceerd. Hierin zetten we voor thema’s als geluidshinder, hitte en gezonde mobiliteit de belevings- en feitelijke cijfers bij elkaar, maar geven we ook advies hoe je als gemeente met deze onderwerpen aan de slag kunt. Op basis van extra vragen over de leefomgeving in de gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen 2022 is voor iedere gemeente een profiel gezonde leefomgeving opgesteld. Kijk voor deze profielen op de BrOS.
Hittestress
In het data-uitwisselingsproject tussen de GGD, Omgevingsdienst, Waterschap Brabantse Delta en Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant zijn data (o.a. gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen) benut voor onderzoek naar het effect van hittestress op gezondheid. Hierbij is de samenwerking met de gemeente Breda opgestart als specifieke focus van het project. Op basis van historische oppervlaktetemperatuurdata hebben we gekeken naar de effecten van groene maatregelen in Breda. Zien we een daling in oppervlaktetemperatuur in de omgeving waar groene initiatieven (e.g., rondom de groene kades in Breda) in de afgelopen jaren zijn geïnitieerd of zien we juist een stijging in de omgeving waar groen is verwijderd? Met andere woorden, welke groene initiatieven hebben gewerkt en welke niet? We onderzoeken in 2024 de vraag of ouderen vaker betegelde tuinen hebben en of dit leidt tot meer hittestress in hun woongebieden.
Extreem weer en hitte als gevolgen van klimaatverandering kwam ook aan de orde bij onderzoek bij ons GGD gezondheidspanel dat we in 2024 uitvoerden met als thema klimaatadaptatie.
Groene Kades
In 2022 is de uitvoering van het project ‘Green Quays’ in Breda gestart. Dit is een aanpak om de natuur terug te brengen in de stad door de kademuren van de Nieuwe Mark te vergroenen met bomen, (muur)planten en mossen. Dit zorgt niet alleen voor een mooi begroeide kademuur, maar ook voor een rijk en gevarieerd dierenleven. ‘Green Quays’ is een samenwerking tussen de Gemeente Breda, de TU Delft, Ravon, Natuurplein de Baronie, Wageningen Universiteit, Van den Berk Boomkwekerijen, Brabantse Delta en BLASt. De GGD West-Brabant is bij dit project betrokken om te monitoren wat de aanleg van deze groene kades doet op het gebied van gezondheid en welzijn van de buurtbewoners. Vóór de start van de vergroening is er gekeken naar wat buurtbewoners vonden van dit project en hoe ze tegen hun woonomgeving aankeken. We monitoren op meerdere momenten (tijdens en na de aanleg) of buurtbewoners positieve effecten ondervinden voor hun gezondheid, bijvoorbeeld doordat de natuur meer uitnodigt om te bewegen. Bekijk de voorlopige resultaten van de metingen.
Een fijne wijk maken we samen
Welke methoden werken om diverse inwonersgroepen in kwetsbare wijken te bereiken en te betrekken bij het creëren van een gezonde leefomgeving? Wat zijn de belangen, behoeften en (on)mogelijkheden van inwoners ten aanzien van een gezonde leefomgeving? Deze vragen komen aan bod in het project ‘Een fijne wijk maken we samen’. Het betreft een samenwerking van GGD West-Brabant, GGD Brabant-Zuidoost, gemeente Geldrop-Mierlo, gemeente Roosendaal, en het PON & Telos. De provincie Noord-Brabant draagt samen met de Academische Werkplaats Publieke Gezondheid, RIVM en Pharos bij via een begeleidingsgroep. Het project loopt tot 1 juli 2025 en wordt mogelijk gemaakt door subsidie van ZonMw.
Infectieziekten
Sinds de coronacrisis is duidelijk geworden hoe belangrijk het is om een goed beeld te hebben van infectieziekten. Daarom is de surveillance en monitoring hiervan versterkt, met extra aandacht voor voorbereiding op een eventuele volgende pandemie. Hierbij wordt zowel regionaal – met de zes GGD’en in Zuid-Nederland – als landelijk samengewerkt.
Naast de surveillance en monitoring van infectieziekten doen we ook wetenschappelijk onderzoek en onderzoek naar uitbraken.
In 2023 zijn we gestart met een studie naar het infectiepreventiebeleid van langdurige zorginstellingen. We hebben onderzocht of dit beleid invloed had op de verspreiding van COVID-19 onder bewoners en medewerkers tijdens de tweede coronagolf in West-Brabant. Hierover wordt op dit moment een artikel voor Infectieziekte Bulletin geschreven. Dit onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door financiële steun vanuit het programmabudget van de Regionale Ondersteuning van het RIVM Centrum Infectieziektebestrijding. Dit project is tot stand gekomen in samenwerking met de Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Amphi, GGD Hart voor Brabant en GGD Brabant Zuidoost en Surplus.
In 2024 is gestart met een onderzoek naar de dalende vaccinatiegraad in West-Brabant. Met behulp van onze eigen registratiedata onderzoeken we welke verschillende groepen ouders hun kinderen deels- of niet laten vaccineren. De resultaten worden in het voorjaar van 2025 verwacht.
Met boer en verstand
Gemeenten vragen regelmatig een gezondheidskundig advies aan de GGD over een uitbreiding of nieuwvestiging van een veehouderijbedrijf. Waar er bij vergunningaanvragen voor milieufactoren, zoals geur, fijnstof en endotoxinen wettelijke kaders en gezondheidskundige normen zijn, zijn die er voor zoönosen niet. Hierdoor kan het voorkomen dat GGD’en verschillend adviseren. In dit onderzoek is door experts beoordeeld welke maatregelen relevant en haalbaar zijn om de insleep, verspreiding en uitstoot van zoönosen op veehouderijen te voorkomen.
Middels een literatuurstudie is een overzicht van maatregelen opgesteld en hebben de experts hun oordeel over die maatregelen gegeven via de Delphi-methode. Het resultaat is een overzicht van, door experts gedragen, relevante en haalbare maatregelen voor verschillende veehouderijsectoren. GGD’en kunnen deze overzichten gebruiken in de advisering aan gemeenten. Maatregelen voor verschillende veehouderijsectoren: Zoönosen geiten, Zoönosen pluimvee, Zoönosen rundvee, Zoönosen varkens.
Tijdens een posterpresentatie op de landelijke Transmissiedag Infectieziekten is de Jim van Steenbergenprijs toegekend aan dit onderzoek. Bekijk hier de poster met resultaten.
Integrale Veiligheid
Team onderzoek heeft samen met de gemeenten en veiligheidspartners een Monitor Integrale Veiligheid ontwikkeld. In de praatplaat staat een samenvatting. Verder ondersteunde team Onderzoek bij analyses op data over woningbranden. Ook is de sociale stabiliteit gedurende de COVID-19 uitbraak gemonitord. Vanuit het team onderzoek ondersteunen we ook de GHOR Brabant MWN bij analyses van data evenementenveiligheid, bij netwerkanalyses op basis van meldkamerdata en bij het benutten van bestaande databronnen op Brabantscan en BrOS voor de ambitie een informatieknooppunt te vormen.
Gezondheidsonderzoek bij Rampen
Als team onderzoek hebben we een crisistaak Gezondheidsonderzoek bij Rampen, in samenhang met de andere crisisprocessen van de GGD op medische milieukunde, psychosociale hulpverlening en infectieziektebestrijding. In opdracht van de Rijksoverheid hebben de teams onderzoek van GGD’en de gezondheid van de inwoners op effecten van de coronacrisis onderzocht. Er zijn extra corona-gezondheidsmonitors uitgevoerd bij jongeren, jongvolwassenen, volwassenen en ouderen en apart voor de doelgroep OGGZ.
Ook is er in 2023 extra aandacht uitgegaan naar de vluchtelingen uit Oekraïne en problematiek die dit voor de gemeenten met zich mee brengt; samen met het NIVEL is een Rapid Needs Assessment uitgevoerd.
