Valpreventie bij ouderen

Met de dubbele vergrijzing zijn valongevallen onder ouderen een toenemend probleem. Zo waren er in 2019 in totaal 1925 ziekenhuisopnamen na valongevallen onder 65-plussers in West-Brabant. Vallen veroorzaakt veel persoonlijk leed en druk op (mantel)zorg. Daarnaast heeft vallen grote gevolgen voor de zelfredzaamheid, langer thuis kunnen blijven wonen en de kwaliteit van leven. Ouderen zijn na een val vaak bang om weer te vallen. Daardoor gaan ze situaties en activiteiten vermijden. Dat zorgt voor een slechtere conditie (en groter valrisico), maar ook toename van bijvoorbeeld eenzaamheid. Naast de hiervoor genoemde gevolgen, nemen door vallen ook de maatschappelijke (zorg)kosten toe. De prognose van zorgkosten wordt geschat op €51,5 miljoen voor 2025 in de regio. Inzetten op valpreventie loont!

De landelijke doelstelling in het GALA is dat per 2023 jaarlijks 14% van alle thuiswonende ouderen (65+) een risico-inschatting krijgen en dat jaarlijks 3% van alle thuiswonende ouderen, waarbij verhoogd valrisico is vastgesteld, een erkend valpreventief beweeginterventie volgt. Op VeiligheidNL is de landelijke doelstelling vertaald naar de aantallen die per gemeente bereikt moeten worden voor een risico-inschatting en het volgen van een valpreventieve beweeginterventie.

Cijfers

Om een goed beeld te krijgen van de situatie rondom vallen in West-Brabant is het aantal valongevallen onder 65-plussers met een verwonding of letsel (waarvoor medische behandeling nodig was) in kaart gebracht. Het gaat hierbij om een periode van 3 maanden voorafgaand aan de meting. Er zijn meerdere factoren die een risico vormen voor valongevallen, zoals medicijngebruik, beperkingen in horen en zien en in de uitvoering van algemeen dagelijkse levensverrichtingen. Daarnaast verhogen ook somberheid, een slechte voedingstoestand, dementie en kwetsbaarheid een risico op een valincident. De meest (kosten)effectieve interventies voor valpreventie richten zich op ouderen in het algemeen en/of (zeer) kwetsbare ouderen. Daarom worden op deze pagina, naast cijfers over vallen, voor de risicofactoren uitsluitend cijfers van kwetsbare 65-plussers getoond. Aanvullend is aan leden van het GGD-gezondheidspanel van 65 jaar en ouder o.a. gevraagd hoe zij hun eigen risico op vallen inschatten, welke risicofactoren zij voor zichzelf zien, of zij voldoen aan de beweegrichtlijn, of zij behoefte hebben aan informatie over vallen, of getest zouden willen worden op valrisico en/of aan beweegprogramma’s mee zouden willen doen. In deze infographic vind je de resultaten van dit onderzoek.

Meer informatie over o.a. risicofactoren voor vallen is ook te vinden bij het thema Een tegen Eenzaamheid

Valongevallen in de afgelopen 3 maanden met verwonding of letsel (waarvoor medische behandeling nodig was)

Het percentage valongevallen in West-Brabant met verwonding of letsel (waarvoor medische behandeling nodig was) in de laatste 3 maanden in 2020 is 6%. In onderstaande figuur vind je het percentage per gemeente in West-Brabant.

Doelgroepen

Geslacht en leeftijd zijn van invloed op valongevallen met verwonding of letsel. Zo hebben in West-Brabant meer vrouwelijke dan mannelijke ouderen in 2020 in de afgelopen 3 maanden een valincident met verwonding of letsel (waarvoor medische behandeling nodig was) gehad. Daarnaast lieten ouderen van 85 jaar en ouder een bijna 2,5 keer zo grote kans op een valincident met verwonding of letsel (waarvoor medische behandeling nodig was) zien dan 65 t/m 74-jarigen. Voor 75 t/m 84-jarigen was deze kans ruim 1,5 keer groter.

Valongevallen in- en rondom huis

3% van de West-Brabantse ouderen krijgt te maken een valincident in of rondom huis. De percentages valongevallen in of rondom huis per gemeente vind je hier.

Doelgroepen

Heel lage SES

Van de ouderen met een heel lage SES (sociaaleconomische score) gaf in 2020 een hoger percentage (9%) aan gevallen te zijn in de afgelopen 3 maanden dan gemiddeld in West-Brabant (6%). 5% van de mensen met een heel lage SES is in of rondom huis gevallen.

Geslacht en leeftijd

Vrouwen vallen tweemaal vaker dan mannen in of rondom huis en ook hier speelt leeftijd een rol. Zo vallen ouderen van 85 jaar en ouder 4 maal en 75-84-jarigen 2 maal vaker in of rondom huis dan 65 t/m 74-jarigen.

Kwetsbaarheid

Kwetsbaarheid bij ouderen is bepaald m.b.v. de Tilburg Frailty Indicator. Het percentage ouderen met kwetsbaarheid in West-Brabant was in 2020 26%. Percentages per gemeente zijn weergegeven in onderstaande figuur.

Kwetsbaarheidsvormen

Kwetsbaarheid kan worden onderverdeeld in lichamelijke, sociale en psychische kwetsbaarheid. In West-Brabant is 16% van de ouderen lichamelijk-, 17% sociaal en 26% psychisch kwetsbaar. Percentages per gemeenten vind je hier.

Doelgroepen

Migratieachtergrond

Ouderen met een niet-westerse migratieachtergrond zijn vaker kwetsbaar (34%) dan ouderen met een Nederlandse migratieachtergrond (26%). Het hogere percentage kwetsbaarheid van mensen met een niet-westerse migratieachtergrond is vooral gelegen in de vormen psychische (34%) en lichamelijke (22%) kwetsbaarheid.

Heel lage SES

Van de ouderen met een heel lage SES is zelfs 50% kwetsbaar, dat is bijna tweemaal vaker dan gemiddeld in West-Brabant. Het hogere percentage kwetsbaarheid geldt voor mensen met een heel lage SES op zowel het lichamelijke (36% t.o.v. 15% gemiddeld in West-Brabant), psychische- (38% t.o.v. gemiddeld 24% in West-Brabant) als sociale vlak (29% t.o.v. gemiddeld 16% in West-Brabant).

Geslacht

Vrouwelijke ouderen zijn vaker kwetsbaar (32%) dan mannelijke ouderen.

Leeftijd

Ook leeftijd speelt een rol bij kwetsbaarheid van ouderen. Zo zijn ouderen van 85 jaar en ouder vaker kwetsbaar (60%), dan ouderen van 75-84 jaar (33%) of ouderen van 65-75 jaar (18%). Daarbij is het aantal kwetsbare ouderen met zowel lichamelijke, psychische als sociale kwetsbaarheid hoger bij toenemende leeftijd.

Wat werkt?

Risicofactoren voor vallen kunnen persoons- en/of omgevinggebonden zijn. Een domein overstijgende integrale aanpak om vallen te voorkomen is daarom belangrijk. Daarvoor is er landelijk een ketenaanpak ontwikkeld.

De ketenaanpak bestaat uit 4 stappen:

Stap 1: opsporing/ valrisico-inschatting
Stap 2: screening en valanalyse
Stap 3: valpreventief aanbod
Stap 4: actieve begeleiding en doorverwijzing naar een structureel beweegaanbod

Bij het goed inzetten van de ketenaanpak is valpreventie altijd kosteneffectief. Met de Rekenhulp Valpreventie van VeiligheidNL kun je berekenen wat de kosten en baten zijn voor de lokale situatie. Om de ketenaanpak uit te voeren helpt het om een Lokaal Vitaal team op te zetten. Gebruik daarbij het digitale handboek. Het is belangrijk om in het bijzonder te richten op ouderen met een migratieachtergrond en/of lage sociaaleconomische status. Daarnaast hebben ouderen met dementie of andere cognitieve stoornissen een twee keer zo groot valrisico, vaker ernstiger letsel, minder snel herstel en een hogere kans op overlijden.

Erkende interventies

Er worden drie erkende kosteneffectieve valpreventieve beweeginterventies aanbevolen om vallen bij ouderen te voorkomen:

Vallen Verleden Tijd (geschikt voor ouderen die 15 minuten kunnen lopen zonder loophulpmiddel en met een aangepaste versie beschikbaar voor ouderen met osteoporose).
In Balans (geschikt voor enigszins kwetsbare ouderen).
Otago (geschikt voor wat kwetsbare tot zeer kwetsbare ouderen, grootste effecten gevonden bij 80 jaar of ouderen).

Op de website van VeiligheidNL en NPi kun je zien welke zorgverleners de erkende valpreventieve beweeginterventies en valanalyse aanbieden in jouw gemeente.

Lokale en regionale samenwerking

Een lokaal voorbeeld is het pilotproject in de gemeente Rucphen. Op regionaal niveau loopt het Project valpreventie West-Brabant en wordt er in het netwerk Grip op Kwetsbaarheid en vanuit Care Innovation Center ook gewerkt aan valpreventie.

In het Dementienetwerk West-Brabant en het Dementienetwerk Breda werken gemeenten en ketenpartners samen rondom de doelgroep ouderen met dementie en hun naasten.

Valpreventie is daarnaast in het IZA benoemd als een van de vijf ketenaanpakken die gemeenten en zorgverzekeraars per 1 januari 2024 moeten inrichten als onderdeel van de (regionale) preventie-infrastructuur.

Elk jaar organiseert Veiligheid NL de landelijke Valpreventieweek. In 2024 is de Valpreventieweek van 30 september tot en met 6 oktober.

Meer weten?

Kijk voor meer informatie op de website van VeiligheidNL en Loket Gezond Leven. Of kijk hieronder het webinar ‘Gemeente aan zet voor valpreventie’ terug.

https://www.youtube.com/watch?v=Dv-RthtIjEo